Julian Ochorowicz

Julian Ochorowicz urodził się 23 lutego 1850 r. w Radzyminie. Jego ojciec, także Julian, był inspektorem w Instytucie Nauczycieli Elementarnych w Radzyminie. Matka, Jadwiga Teresa z Sumińskich (ok. 1830-1878), po owdowieniu w 1855 r. została także pedagogiem, publicystyką i tłumaczką. Wywodziła się z rodziny nauczycielskiej.  Julian spędził dzieciństwo w Radzyminie, tutaj uczęszczał do szkoły elementarnej. 

W 1866 r. wstąpił na Wydział Filologiczno-Historyczny Szkoły Głównej w Warszawie, później przeniósł się jednak na bardziej go interesujący Wydział Fizyczno-Matematyczny. Już jako student wywołał duże poruszenie w środowisku naukowym Warszawy publikując rozprawę postulującą wyłączenie psychologii z nauk filozoficznych i traktowanie jej jako nauki przyrodniczej.

 Julian podczas studiów wyrósł na czołowego obok Świętochowskiego propagatora pozytywizmu i teoretyka tego światopoglądu. Krytykował ostro idealizm filozoficzny, metafizykę, mesjanizm, propagował poglądy czołowego filozofa europejskiego pozytywizmu i socjologa Augusta Comte’a (1798-1857), teorię darwinizmu. Artykuły swe drukował w wielu czasopismach, pisywał też dzieła filozoficzne i wiersze liryczno-refleksyjne. Szczególnie dużo zajmował się psychologią, którą traktował jako dziedzinę humanistyki. Zaangażowanie w życie umysłowe i pracę twórczą spowodowało, że studia ukończył dopiero w 1872 r. na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim (zrusyfikowanej teraz dawnej Szkole Głównej).

Po studiach odbył podróże naukowe do Francji i Anglii, a następnie w 1873 r. podjął studia na uniwersytecie w Lipsku. Tutaj pogłębiał swą wiedzę w zakresie psychologii, filozofii i nauk przyrodniczych. Podczas pobytu w Lipsku stale ogłaszał swe publikacje w prasie warszawskiej. W 1874 r. uzyskał w Lipsku doktorat, po czym przeniósł się na dalsze studia na Uniwersytecie Lwowskim. W rok później uzyskał tu habilitację i został pierwszym w Polsce i jednym z pierwszych w Europie docentem psychologii empirycznej (tj. doświadczalnej). We Lwowie prowadził wykłady z psychologii, filozofii fizyki, historii filozofii przyrody. Jego pełne pasji wystąpienia przyciągały do sal wykładowych tłumy słuchaczy.

Zajmował się także eksperymentami fizycznymi w dziedzinie elektryczności i elektromagnetyzmu. Nieustannie publikował artykuły w czasopismach, działał w życiu umysłowym i politycznym Lwowa, pełnił m.in. funkcję wiceprezesa Koła Literackiego. Rozczarowany do Uniwersytetu Lwowskiego, który nie nadał mu profesury, w 1882 r. wyjechał do Paryża. Ponieważ Polska Akademia Umiejętności w Krakowie nie przyznała mu stypendium naukowego, musiał we Francji zarobkować. Opatentował wtedy trzy wynalazki nowych typów aparatów telefonicznych. Otrzymał za nie złote medale na wystawach w Paryżu, Antwerpii, Petersburgu i Warszawie, w ślad za tym napłynęły znaczne pieniądze. 

W Paryżu Ochorowicz pracował też nad telefonią bez drutu, co można uznać za jedno z pierwszych podejść do projektu telefonu komórkowego, elektroskopami, fotografią barwną i przyrządami optycznymi. Najwięcej jednak zajmował się psychologią. Badał zjawiska hipnozy, sugestii i magnetyzmu, które legły u podstaw nowej dziedziny nauki, parapsychologii, tj. dziedziny badań z pogranicza psychologii, zajmującej się tzw. zjawiskami paranormalnymi (jak telepatia i spostrzeganie pozazmysłowe), czyli trudnymi do wyjaśnienia na gruncie znanych praw przyrody i których istnienie nie zostało – na podstawie dotychczasowych badań – jednoznacznie potwierdzone. Badając te zjawiska eksperymentował w klinice psychiatrycznej. Zajmował się tu ciężkimi przypadkami chorobowymi i osiągał dobre wyniki, co zapewniło mu sławę lekarza chorób psychicznych. Zarobkowo zajął się więc leczeniem hipnozą i zjawiskiem magnetyzmu. Podczas wakacyjnych przyjazdów do Warszawy i Zakopanego wygłaszał często odczyty i przyjmował po 40 pacjentów dziennie.

W 1892 r. Ochorowicz wrócił na stałe do kraju i osiadł w Warszawie. Zajął się wtedy modnym w Europie spirytyzmem. Podczas pobytu we Włoszech Ochorowicz wraz ze swym przyjacielem, znanym malarzem Henrykiem Siemiradzkim, przeprowadzał eksperymenty ze słynnym medium, Eusapią Paladino. Stwierdził związek medium z hipnotyzmem i magnetyzmem, odrzucił natomiast wersję o działaniu sił nadprzyrodzonych. Jego badania wywołały gorące polemiki w prasie i głosy sprzeciwu.

 W Warszawie Ochorowicz ogłaszał też drukiem swoje prace literackie, prowadził liczne odczyty. Po rozwodzie z żoną Marią Heleną z Leszczyńskich w 1888 r. przeniósł się z Warszawy do Wisły na Śląsku Cieszyńskim, do cichej i mało wtedy znanej miejscowości. Tutaj urządził sobie dom, znany później jako willa Ochorowiczówka, a w niej pracownię, w której zajmował się fototechniką, konstrukcją elektrycznych przyrządów pomiarowych, chemią fotograficzną i pisarstwem. Reklamował walory klimatyczne Wisły, zajął się budową domków letniskowych, licząc na późniejsze z nich zyski. Działał też w organizacjach społecznych, głównie w Macierzy Szkolnej.

Chociaż w kraju wywołał liczne kontrowersje i miał wielu przeciwników, to za granicą cieszył się dużym uznaniem. Dowodem tego było przyjęcie go na honorowego członka towarzystw badań psychicznych w Londynie, Nowym Jorku, Berlinie, Kolonii, Lipsku i Budapeszcie, wybór na sekretarza Międzynarodowego Instytutu Psychologii w Paryżu.

Zmarł nagle w Warszawie 1 maja 1917 r., pochowany został na Powązkach. Pozostawił po sobie ogromną spuściznę w postaci książek (główne dzieła to „Wstęp i pogląd na filozofię pozytywną i Psychologia i medycyna”), artykułów prasowych i rękopisów, zachowanych głównie w Zakładzie Narodowym. Ochorowicz miał jednak ogromne osiągnięcia w wielu dziedzinach nauki i techniki, toteż słusznie oceniany jest jako jeden z najwybitniejszych badaczy polskich XIX i początków XX wieku. Jego postać uwiecznił Bolesław Prus w Lalce w osobie Ochojskiego.